Here is a document from the synod at Włocławek from the 14th century (perhaps early 15th century). The text is a set of interrogatories to be asked of witnesses brought before the synod. I only translated the pieces that made their way into Karl Meyer’s Fontes historiae religionis Slavicae. The text drew the attention first of Antoni Helcel, then of Władysław Abraham, then of Aleksander Brueckner and then, importantly, of Meyer. The Wisłocki list of Jagiellonian Library manuscripts also makes brief mention of the text. Of course, the pictures are courtesy of the same library. The English translation corresponds to the green portions of the full Latin text that follows. Note that some of the superstitions which are listed below (such as worshipping trees) were frequently listed in other religious texts throughout Europe so that their attestation in Poland is not certain. They may have been part of “standard” anti-paganim formulae trotted out by Christian religious writers. On the other hand, some of the other rites such at the specifically named amulets were, likely, at least under the name described below, unique to Poland or to Slav lands.
Exhortatio Visitationis Synodalis Vladislaviensis
“[The following should be asked about in front of the synodal inquisition]…And too those who call on demons or believe in or worship more than one God the creator of everything or if they bow down or worship as Gods birds or trees or other creatures. And those too that are enchantresses and who are, for example, digging out herbs, attaching them as small amulets around [people’s] necks, which [the amulets] are commonly called nawęzły [or nawęzy], or on the hands of those people that they are examining, pouring wax [or] liquid lead, examining fire, water, birds and predicting the future from those… And those who have secret and suspect gatherings from which springs suspicion of the faith. And if baptized Jews or pagans relapse into the rites of the unbelievers.”
Fratres!
nos sumus missi per dominum nostrum Episcopum et eius capitulum omnibus sibi comissis in salutem; et est intencionis domini nostri predicti et suorum, peccata euellere et virtutes plantare in cordibus Christi fidelium. Et quia est opus misericordie et magnum apud Deum meritum proximum ab errore reuocare ut vir impius derelinquat viam et vir iniquus cogitaciones suas, ideo ne et vos qui vestra bona fama deferente magis honesti et senes estis deputati in ista parochia, ex aliqua criminis taciturnitate forte tamquam ex quodam consensu videamini peccata approbare, dicentes meram veritatem de qua interrogati fueritis de omnibus excessibus et peccatis que obuiant saluti animarum comissis hic in parrochia vel alibi ubicunque in isto Episcopatu que ad uos peruenerunt ex visu auditu vel fama vel quomodocunque, pro illo diuinam retribucionem expectaturi. Sed, quia testis qui veritatem quam nouit occultat et eciam is qui mendacium dicit reus est, primus quia prodesse non wlt, secundus quia nocere desiderat, sancti patres decreuerunt iuramenta esse exigenda ab hiis, qui ut testes interrogati veritatem dicere debent, ergo iurabitis sub hac forma et quiuis seorsum: Ego enim iuro ad sanctorum dei reliquias, quod quecunque noui aut audiui, que contra voluntatem dei et totam christianitatem in ista parrochia facta sunt, aut eciam in aliis vicinis parrochiis, quod ea nec propter parentelam nec propter amorem nec propter timorem nec propter precium nullatenus cellabo Episcopo meo aut eius misso seu missis sed interrogatus veritatem dicam quam scio, sic me deus adiuuat et iste sanctorum reliquie. Si vero viderint presentatos per parrochianos senes grandewos, honestos, bone fame tunc pretermisso iuramento nisi quod eis insinuetur qualiter deberent iurare si non essent tam honeste persone, sic ad inquisicionem procedatur:
Item an per negligenciam aliqui homines neglecti fuerint in sacramentorum percepcione maxime tempore infirmitatis vel mortis aut decesserint sine confessione aut sine baptismo et ex quorum negligentia hoc factum est. Item si aliqui plebani aut sacerdotes manifestauerint confessionem sibi confitentium verbo signo vel nutu vel quocunque alio modo. Item si aliqui sacerdotes missam celebraverunt aut celebrant horis canonicis pretermissis.
Item si qui plebani aligenos parochianos suscipiant ad missas in contemptum aliorum plebanorum et absque eorum licencia maxime in diebus dominicis et festivilatibus magnis aut sacramenta vel ad alia iura parochialia vel ad ecclesiasticam sepulturam.
Item si qui sacerdotes negligant celebrare populo saltem in festiuitatibus uel diebus dominicis aut aliis temporibus quibus de consuetudine fuerit celebrandum.
Item si qui sacerdotes in loco interdicto, aut excomunicati aut suspensi celebrauerunt antea absolucionem. Item si qui sacerdotes uel clerici non viatores ingrediantur ad thabernas ad bibendum cum aliis potatoribus uel ad comedendum.
Item si qui clerici per se teneant vel regant thabernas aliis potum vendendo.
Item si qui sacerdotes longo tempore obmiserint celebrare et que causa.
Item utrum aliquis defectus est in ornamentis aut libris ecclesie et ex quorum culpa talis negligencia proveniat et visitatores hec actualiter inspiciant.
Item si viderint ecclesiam minantem ruina discoopertam destructam vel cimiterium non uallatum seu sepitum interrogent ex quorum culpa talis negligencia provenit. Item utrum corpus Christi et alia sacramenta caute custodianturtam a muribus quam a sortilegiis.
Item si qui teneant ecclesias parochiales in dyocesi ad quas non sunt per Episcopum per collacionem canonicam provisi aut legittime instituti.
Item si qui a patronis receperint beneficia cum diminucione prouentuum aut negligant iura ecclesie defendere. Item si qui beneficia sint adepti symoniace.
Item si qui denegant sacramenta petentibus nisi soluant pecunias.
Item si qui celebrauerunt coram publice excommunicatis aut eos admiserunt ad diuina preter quam ad sermonem.
Item si fama sit de aliquo sacerdote aut clerico qui teneat aliquam concubinam aut mulierem suspectam in domo uel extra domum.
Item si quis sacerdos uel clericus ludo alearum seu taxillorum aut aliis ludis illicitis frequenter intendit. Item si quis celebrauerit non jeiunus aut in ebrietate per sompnium non digestum uel plures missas uno die celebrauerit excepto in natiuitate domini et que causa.
Item si aliqui sacerdotes absoluunt a peccatis uel sentenciis a quibus absoluere non possunt preter auctoritatem sedis Aposstolice aut Kpiscopi. Item utrum aliqui sunt sepulti in Ecclesia uel cimiterio qui decesserunt in notorio mortali peccato aut in excommunicacione aut qui rectam fidem catholicam non habuerunt, uel non tenuerunt, aut manifesti usurarii, vel qui ad minus semel in anno non sunt confessi aut sacram communionem non receperunt. Item si qui sacerdotes aliquos nominatim excommunicant propria auctoritate non premissa monicione. Item si qui sucerdotes obmiserunt sive obmittunt demunciare excommunicatos suspensos et interdictos prout receperunt in mandatis a prelatis suis. Item si qui clerici per alios ad ordines presentati suis presentatoribus promiserint aut iurauerint quod eos super prouisione sua non inquietent. Item si qui sacerdotes super incertis debitis vel aliis male aquisitis de quibus nescitur cui restitui debeant confitentes absque licencia Episcopi speciali adquem de iure pertinent talia disponere, disposuerunt. Item si qui beneficiati se diu absentent a suis beneficiis absque licencia Episcopi Wladislauiensis.
Item si qui clerici in sacris ordinibus constituti inmisceant se negociis secularibus ordini suo non congruentibus, uel si qui comam nutriant uel alias incongrue incedant absque habitu uel alias incongrue incedant absque habitu tonsura clericali. Item si qui plebani receperunt vicarios aut presbyteros ignotos de quorum conuersacione non constet et utrum sint in presbyterum ordinati et maxime si tales receperunt absque licencia Episcopi uel auctoritatem habentis. Item si qui plebani alienauerunt de rebus Ecclesiarum suarum.
Item si qui clerici celebrent in Ecclesia sua uel oratorio effusione sanguinis uel modo alio exsecrato vel sepellient in cimiterio similiter exsecrato ante q’1am episcopali reconciliacione mundetur. Item si qui sunt qui teneant aliquid iniuste de bonis ac iuribus episcopalibus. Item si qui sunt obligati aliquibus debitis ipsi Episcopo uel mense sue. Item si uacante aliqua Ecclesia res sacerdotis derelictas aliqui receperunt consumpserunt uel inter se diuiserunt. Itemsi aliqua bona sciunt de nouo exstirpata de quibus non datur dcci m a Episcopo. Item si aIiqui plebani decimas mense episcopalis iniuste oceupant. Item si laici aliqui occulte retinent decimas mense episcopalis uel aliarum ecclesiarum seu beneficiorum nec eas soluunt.
Item si qui pulsis rusticis de agris ab eisdem nolunt soluere decimam. Item si omnes ad quos spectat decimare nobiles et ignobiles integre decimant. Item si plebanus uel alius loco sui sepe predicet uerbum dei in Ecclesia. Item utrum sacerdotes concedant indiscretas indulgencias ad recipiendum homines. Item si sacerdotes exponant populo in sermonibus capitulum omnis utriusque sexus. Item si quis Episcopo suouerbisautfactis seu nutibus infidelis extiterit. Item si qui diu sine confessione per annum integrum uel per plures similiter absque communione [permanstrint]. Item siqui sint commanentes tamquam coniuges qui non sunt in legittimo matrimonio constituti.
Item si qui sint in gradu subdiaconatus uel ultra et stent cum mulieribus tamquam legittime coniugati.
Item si qui coniuges nolunt simul manere et que causa. Item si qui superduxerunt alias uxores, habentes primas uxores uel e econuerso uxores alios maritos.
Item si qui coniuges male uiuunt puta contencionibus et rixis illicitis.
Item si quis uir grauitur uxorem suam tractat.
Item si qui alias uxores duxerunt antcquam certificati fuerint de morte uxorum suarum uel antequam auctoritate Episcopi fuerint iudicio Ecclesie separati simul et econuerso de mulieribus.
Item si qui contraxerint sponsalia vel matrimonia clandestine seu occulte absque solemnitate plebani vel vicarii sui. Item si qui sunt adulteri manifesti.
Item si qui sunt incestuosi et puta ubi consanguineus cum consanguinea vel affinis cum affini vel compater cum commatre vel sua filia spirituali carnale commercium habuerunt vel se illicito matrimonio copulauerunt.
Idem intelligendum de confirmacione ut puta inter confirmatum et illum qui eum tenet ad confirmacionem aut eundem confirmatum et tenentem filios et filias uxorem ante carnaliter cognitam. Item si qui sint heretici vel de sacramentis Ecclesiae male sencientes. Item si qui invocant demones vel credunt vel colunt plures quam unum deum qui omnia creavit aut si qui adorent seu pro deo colent aves vel arbores vel alias creaturas.
Item si que sunt incantatrices ut puta herbas fodientes, appendicula ad colla facientes videlicet in wlgari nawanszij vel manus inspicientes, ceram plumbum liquefacta fundentes, ignem aquam aues inspicientes et ex eis futura predicentes, et si aliqui pro talibus habeant recursum ad eas et qui sunt qui currunt ad easdem.
Item si qui occulta et suspecta conventicula inter se habuerunt ex quibus oriatur suspicio contra fidem. Item si qui Judei aut pagani baptizati ritum infidelium reassumpserunt. Item si qui sunt exercentes usuras vel recipiunt possesiones aliquas ut puta villas allodia mansos in pingnus vel in obligacionem et fructus ac redditus quos medio tempore ab eisdem temporibus ultra labores et expensas recipiunt non computent in sortem nec permittunt per eosdem redditus debitum extenuari. Item si qui de lucro usurario usuram recipiunt. Item si qui colorato sub tytulo vendicionis usuras exerceant ut medio tempore de fructibus rei vendite percipiant nam licet ille contractus empcio vel vendicio appelletur sub dolo tamen est vera inpignoracio ad lucrum usurarium capiendum.
Item si qui recusant vendere pro parata pecunia sed pocius dant ad longiora tempora propter maiorem pecuniam recipiendam.
Item si qui percusserint uel captivaverint clericos ordinatos seu religiosas personas vel eos rebus spoliaverint.
Item si qui laici receperint oblaciones sacerdotibus oblatas. Item si qui violaverint libertatem ecclesiasticam ut puta si fugientem cimeterium vel ecclesiam offenderint seu per captivitatem eduxerint. Item si qui rapuerint aliquodde ecclesia vel de dote ecclesie. Item si qui aut alias violaverint ecclesias vel cimeterium. Item si qui sunt incendarii qui domos vel orrea vel alias res aliorum incenderint vel ad hoc dederint consilium aut iuuamen. Item si qui periurium commiserint uel fuerint falsi testes. Item si qui fuerint homicide qui non satisfecerint proximis occisorum neque absolucionem obtinuerint. Item si qui viri vel mulieres per culpam suam aut negligenciam oppresserint pueros aut occasionem eorum morti dederint. Item si qui magni peccatores et mani festi penitenciam publicam agere neglexerint. Item si quis testamentum factum ad Ecclesiam vel ad alia pija loca impedierit seu neglexerit adimplere. Item si qui pacem vel treugas violaverint ordinatas. Item si qui cogerint aliquos excommunicatos absolvi vel interdictum relaxari per vim vel per metum. Item si excommunicati vel alii quibus est sepultura ecclesiastica interdicta in Ecclesia vel cimiterio sint sepulti. Item si qui falsarii litterarum vel sigillorum vel eciam monete ponderis ulne vel cuiuscunque mensure. Item si qui consules vel alii potestatem habentes statuta faciant contra clerum aut contra iura ecclesiastica. Item si qui sint beghardi uel beniguine que post et contra factam prohibicionem a domino Clemente papa quinto statum beniguarum assumpserint. Item si qui iudices uel consules requisiti neglexerint viduis et orphanis iusticiam exhibere. Item si qui sint spoliatores stratarum viduarum pauperum aut eorum oppressores. Item si qui prohibeant uel impediant causas que ad ecclesiasticum iudicium pertinent deferri et tractari coram suo iudice ecclesiastico vel querimonias coram ipso proponi.
Item si qui laici violenter sepeliverint in cimiterio vel ecclesia corpora excommunicatorum, interdictorum aut manifesto peccato decidencium. Item si qui plebizani sint suis plebanis inobedientes aut rebelles. Item si qui non celebrant festiuitates aut violaverint ieiunia ab Ecclesia precepta. Item si qui laici trahunt clericos ad iudicium seculare. Item si qui preter magnam necessitatem baptizant pueros extra Ecclesiam in priuatis domibus sive locis.
Item si qui negligant venire diebus dominicis et festiuis ad missas et ad sermonem suarum propriarum parrochiarum. Item si qui parrochiani tempore missarum uel sermonum exerceant risus uel fabulaciones inutiles. Item si sciant pater noster, ave Maria et symbolum et utrum plebani in festivitatibus predicta pronunciant per se vel per alios Polonos in Polonico Teutonicis in Teutonico. Item si qui contempnant accipere confirmacionem in fronte. Item si aliqui clerici vel laici aliqua enormia fecerint de quibus scandalum sit exhortum.
Copyright ©2018 jassa.org All Rights Reserved